Hepimizin sıklıkla duyduğu ve belki de ilişkilerinde mustarip olduğu kıskançlık duygusunu daha yakından tanıyalım.
Kıskançlık duygusunu evrimsel olarak incelemeden önce kıskançlığın tanımlarıyla giriş yapmak gerekir.
TDK kıskançlığı “Başka bir kişinin bize göre bir üstünlük gösterdiği ya da sevilen birisinin başkası ile ilgilendiği kanısına varılınca takınılan tutum ve duyulan duygu” şeklinde tanımlamıştır.
Evrimsel psikolojiye göre ise kıskançlık; evrimsel süreçte bireylerin yüz yüze geldikleri bazı problemlerin çözümlerine yönelik gelişen bir adaptasyondur. Darwin evrim kuramında kıskançlığı cinsiyet farklılıkları üzerinden açıklamıştır. Ona göre kıskançlığın kökeninde evrimsel nedenler yatmaktadır. Bunu ilişkiyi koruma açısından, erkeğin babalık şüphesi olgusunu ortadan kaldırmak istemesiyle ve kadınların erkeğin vaktini ve kaynaklarını kaybetmek istememesiyle açıklayabiliriz. Buradan da anlaşılacağı üzere kıskançlığa karşı kadınlar ve erkekler farklı adaptif süreçler geliştirmiştir.
Evrim Kuramına göre kıskançlık; duygusal ve cinsel kıskançlık olmak üzere ikiye ayrılır. Cinsel kıskançlık, bireyin eşinin bir başkasıyla cinsel beraberlik yaşadığını bilmesi ya da bundan şüphelenmesi sonucunda yaşanan kıskançlıktır. Duygusal kıskançlıksa; bireyin eşinin bir başkasına duygusal olarak bağlandığını bilmesi ya da bundan şüphelenmesi durumunda ortaya çıkan kıskançlık türüdür. Evrim kuramcıları, kadınların duygusal, erkeklerinse cinsel aldatılma durumunda daha çok kıskançlık duydukları varsayımını ortaya atmışlar ve bunu sınamak için de birçok araştırma yürütmüşlerdir.
Yukarıda bahsedilen hipotezler Anababasal Yatırım Modeli’ne göre açıklanmaya çalışılmıştır. Bu yaklaşıma göre kadınlar çocuk büyütme ve koruma yönünde daha fazla biyolojik ve duygusal yatırımda bulunmaktadır. Kadınlar dokuz ay çocuklarını karınlarında taşırken, erkek üreme esnasında yalnızca biyolojik yatırımda bulunur. Ayrıca kadın çocuğa bebeklikten ergenliğe kadar erkekten çok daha fazla emek ve vakit ayırmaktadır. Bu yüzden kadınlar flört, geçici ilişkiler, evlilik gibi konularda daha seçicidirler. Erkekler ise geçici ilişkiler konusunda seçici olmazken evlilik konusunda dikkatli davranırlar. Çünkü yukarıda da bahsedildiği gibi babalık korkusu yaşarlar. Cinsel açıdan tek tercih olmak ister; çünkü cinsel sadakatsizlik durumunda başka bir adamın çocuğuna babalık yapma ihtimali vardır. Aynı zamanda kadına harcadığı emek ve vakit riske girmekte ve kadın bir kere hamile kaldıktan sonra onun çocuğunu doğurması için epey bir zaman geçmesi gerekmektedir. Kadın için ise annelikle ilgili herhangi bir belirsizlik olmazken erkeğin onu duygusal açıdan aldatmasıyla beraber ona harcadığı vakit, enerji, sahip olduğu kaynaklar, kadına ayrılacak vakit gibi konuları kaybetmesi söz konusudur.
Evrimsel psikoloji bu sebepler yüzünden kadınların duygusal kıskançlık, erkeklerin ise cinsel kıskançlık yaşadığını öne sürmüştür ve pek çok araştırmada bu hipotezler doğrulanmıştır.
Yakın İlişkilerde Kıskançlık (Bireysel, İlişkisel ve Durumsal Değişkenler)
Haset, İmrenme ve Kıskançlık Duygu Durumlarının Ayrıştırılması
Romantik Kıskançlık ve Bağlanma Stillerinin Romantik İlişkilerle İlişkisi
Hazırlayan: Burak Engür
