Bu yazı Erik Erikson’a göre psikososyal gelişimin 8 basamağı ve bu basamakların özellikleri hakkında genel bilgiler içermektedir.
Erik Erikson perspektifinden gelişimi açıklamadan önce gelişimin genel bir tanımını yapmak uygun olacaktır. Gelişim nedir?
Gelişim, genel olarak bir değişme örüntüsüdür. Döllenme ile başlar ve yaşam boyu devam eder. Gelişim kavramı; büyümeyi, gelişmeyi, yaşlanma ve ölüm süreciyle birlikte ortaya çıkan gerilemeyi de içerir. Gelişimi daha detaylı ele alacak olursak:
Gelişim, yaşam boyudur.
Yani yetişkinlik dönemi gelişimin son evresi değildir. Bunun yanı sıra asıl olan hiçbir yaş evresi gelişim açısından dominant değildir.
Gelişim çok boyutludur.
Hangi yaşta olursanız olun zihniniz, bedeniniz, çevreniz, duygularınız değişmektedir. Bu değişim içinde olan faktörler birbirlerini etkilemektedir. Görüldüğü üzere gelişim çok boyutludur.
Gelişim kavramı esnek bir kavramdır.
Gelişim süresince katı bir süreç yoktur. Herkes doğduktan şu kadar gün sonra konuşacak diye bir kural yoktur. Kimisi 3 ay erken kimisi 3 ay geç konuşur.
Gelişimin çok disiplinli olarak incelenmesi gerekmektedir.
Gelişim kavramı oldukça komplike olduğu için birçok disiplinin aynı anda çalışarak incelemesi gerekmektedir.
Gelişim bağlamsaldır.
Gelişim birden çok ortamlar içinde yer almaktadır. Bu ortamlara örnek olarak aile, okul, şehirler, iş ortamı gibi bağlamları sayabiliriz.
Şimdi de Erikson’un 8 basamaklı psikososyal gelişim modelini inceleyelim. Hangi yaş grubunda nasıl krizler bizleri bekliyor? Bu krizleri atlatmak bize nasıl avantajlar sağlayacak? Bu krizleri atlatamazsak ne gibi sonuçlar bizi bekliyor? Bunları genel olarak irdeleyelim.
Erikson’a göre her bir evre, bir yandan kırılganlık bir yandan da yüksek potansiyel geliştirmek için önem taşıyan bir psikososyal krize ev sahipliği yapar ve krizler, uyumlu veya uyumsuz gelişimle sonuçlanmaya açık birer fırsat kapısıdır. Erikson’un psikososyal gelişim evreleri aşağıdaki gibidir:
• Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0 – 1 yaş)
• Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (1 – 3 yaş)
• Girişimciliğe Karşı Suçluluk (3 – 6 yaş)
• Çalışma ve Başarılı Olmaya Karşı Aşağılık Duygusu (6 – 12 yaş)
• Kimlik Geliştirmeye Karşı Kimlik Karmaşası (12 – 20 yaş)
• Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (20 – 40 yaş)
• Üretkenliğe Karşı Durgunluk (40 – 60 yaş)
• Ego Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (60 sonrası)
Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0 – 1 yaş)
Erik Erikson’a göre, yaşamın ilk yılı temel güvene karşı güvensizlik dönemidir. Erikson’a göre bebekler sıcak ve tutarlı bir ortamda büyütüldüklerinde güven duymayı öğreneceklerdir. Bebeğin bu dönemdeki ilk sosyal başarısı kaygı hissetmeden annenin gözden kaybolmasına izin vermektir. Eğer bebek tutarlı bir ortamda iyi beslenmez ve korunmazsa bir güvensizlik duygusu geliştirecektir. Bu dönem krizinin olumlu çıktısı umut olumsuz çıktısı ise çekilmedir.
Özerkliğe karşı kuşku ve utanç (1 – 3 yaş)
Erikson, ikinci gelişim dönemini özerkliğe karşı kuşku ve utanç olarak tanımlamıştır. Özerklik, bebeğin gelişen zihin ve motor yetenekleri üzerine inşa edilir. Bebek, tırmanma, itme ve çekme gibi yeni başarılarından gurur duyar. Bu dönemde her şeyi kendileri yapmak isterler ve anne babalar çocukların bu motivasyonunu tanımalı ve anlamalıdırlar. Anne babalar bu dönemdeki çocuklarına karşı aşırı koruyucu veya eleştirici olurlarsa çocuklar kendi kendilerini ve çevrelerini kontrol etme yetenekleri konusunda bir kuşku ve utanma duygusu geliştireceklerdir. Erikson’a göre bu dönemin ergenlikteki bağımsızlık ve kimlik gelişimi için önemli doğurguları vardır. Bu dönem krizinin olumsu çıktısı irade olumsuz çıktısı ise kompülsiyonlardır (zorlantılar).
Kalan 6 dönemi bölüm 2 ve bölüm3’te işleyeceğiz. Beklemede kalın. İyi okumalar.
Erik Erikson and psychosocial development
Re-Envisaging the Eight Developmental Stages of Erik Erikson: The Fibonacci Life-Chart Method (FLCM)
The psychosocial development theory of Erik Erikson: critical overview
Hazırlayan: Burak Engür
