Çocuklarda saldırganlık gibi sosyal davranışlar taklit ve öğrenme yoluyla mı ediniliyor? Albert Bandura, Bobo Bebek Deneyi ile çocuklardaki saldırganlık eğiliminin etkenlerini gözlemliyor ve ortaya çok çarpıcı sonuçlar çıkıyor.
Bandura, 1961 yılında önemli psikolojik deneylere ev sahipliği yapmış Stanford Üniversite’nde çocuk psikolojisine ışık tutacak önemli bir çalışma gerçekleştiriyor. Çocuklarda saldırganlığın gözlem ve taklit yoluyla edinilip edinilemeyeceğini gözlemlemek için Bobo Bebek Deneyi çalışmasını yürütüyor. Çocukların birçok sosyal davranışı, doğumdan itibaren taklit ve gözlem yoluyla edindiğini biliyoruz. Maalesef, bunlar yalnızca masum ve basit taklitler olmuyor.
Bandura deney için, Stanford Üniversitesi Anaokulu’ndan 3 ila 6 yaşları arasındaki 36 erkek ve 36 kız çocuğu olmak üzere 72 çocuk belirliyor. Araştırmacılar, öncelikle çocukları gözlemleyerek çocukları ne kadar agresif oldukları konusunda önceden test ediyorlar. Çocukların, saldırganlık eğilimlerini derecelendirme ölçeğinde değerlendiriyorlar. Deneyde, çocukların üç koşulda manipüle edildiği bir yöntem uygulanarak üç aşamada gerçekleştiriliyor. Bu üç koşulda çocuklar şu şekilde ayrılıyor;
1) 24 çocuğa (12 erkek ve 12 kız) agresif model gösteriliyor.
2) 24 çocuğa (12 erkek ve 12 kız) agresif olmayan model gösteriliyor.
3) 24 çocuğa (12 erkek ve 12 kız) model gösterilmiyor.
Deney Aşamaları
• İlk aşamada; çocuklar 10 dakika boyunca oyuncakların olduğu bir odaya alınıyor. Modelleri izleyeceği odaya alınıyor. İlk çocuk grubuna, ‘Bobo bebek’ adı verilen bir oyuncağa karşı agresif davranan model izletiliyor. Model tarafından bobo bebeğe çekiç ile saldırılıyor.
İkinci grupta ise çocuklara, 10 dakika boyunca agresif olmayan sessiz ve pasif bir şekilde oynayan model izletiliyor. Model burada, odadaki oyuncaklarla oynuyor ve Bobo bebeği görmezden geliyor.
Son grup ise, kontrol grubu olarak kullanılıyor. Çocuklar agresif ya da pasif yani hiçbir modele maruz bırakılmıyor.
•İkinci aşamada; tüm çocuklar (kontrol grubu da dahil) saldırganlık uyarılmasına maruz bırakılıyor. Her çocuk ayrı ayrı ilgi çekici oyuncakların bulunduğu bir odaya götürülüyor. Çocuk oyuncaklarla oynamaya başladığında, deneyci çocuğa bunların deneycinin en iyi oyuncakları olduğunu ve onları diğer çocuklar için ayırmaya karar verdiğini söylüyor.
•Son aşamada; bir taklit testi yapılmaya odaklanılıyor. Odada bazı agresif oyuncaklar ve bazı agresif olmayan oyuncaklar kullanılıyor. Agresif olmayan oyuncaklar arasında bir çay seti, boya kalemleri, üç ayı ve plastik çiftlik hayvanları gibi oyuncaklar bulunuyor. Agresif oyuncaklar arasında ise tokmak, dart silahları ve bir Bobo bebeği bulunuyor. Deneyin asıl sonuçlarının gözlemleneceği aşama aslında tam da bu nokta oluyor. Çocuklar oyuncaklarla yalnız oldukları odalarda 20 dakika boyunca tek yönlü bir ayna ile gözlemleniyor ve tutumları derecelendiriliyor. Tüm davranışlar kaydediliyor.
Deneyin Çarpıcı Sonuçları
Agresif modeli gözlemlemeye maruz bırakılan çocukların, saldırgan olmayan veya kontrol gruplarında olanlardan çok daha taklit edici agresif ve saldırgan tepkiler verdikleri gözlemleniyor. Agresif model grubundaki kız öğrenciler ayrıca model erkekse daha fazla fiziksel tepkiler gösterdiği ifade ediliyor. Ancak, gözlemledikleri model kadın ise daha fazla sözlü agresif tepkiler sergiledikleri fark ediliyor. Erkek çocukların, kız çocuklarından daha fiziksel saldırgan eylemleri taklit ederken, kız ve erkek çocuklar arasındaki sözlü saldırganlıkta çok az fark tespit ediliyor. Deneyin tüm bu sonuçları önemli bir noktaya ışık tutuyor ki; Gerçekten de çocuklar saldırganlık gibi sosyal davranışları gözlem ve taklit yoluyla öğrenebiliyor.
Hazırlayan: Dilanur Akbaba
