Seçimlerde oy kullanabilmek, ehliyet alabilmek, evlenmek… Türkiye’de 18 yaşına bastığınızda yetişkin kabul edilip sahip olabileceğiniz haklardan yalnızca birkaçı. Peki 18 yaşında olmamız gerçekten yetişkin olduğumuz anlamına gelir mi? Sizin için bu yazımızda anlattık.
Aslında tam olarak ne zaman olgunlaştığımıza dair net bir bilgi yok. Nörologlara göre yetişkinlik, beynin tamamen gelişmesidir. Beyin gelişiminde iki yol vardır. Bunlardan ilki gri maddenin azalmasıdır. Gri madde, kısa mesafede iletişimi sağlayan hücreler ve bağlantılardan oluşur, bilgiyi işleyen yoğun merkezler yaratır. Gri maddenin azalması kötü bir şeymiş gibi gözükse de aslında seçici bir budamadır. Kullanılan bağlantılar korunup güçlendirilirken az kullanılan bağlantılar ise ayıklanarak daha verimli bir beyin yaratılır.
Gri maddenin azalması beyaz maddenin artmasıyla orantılıdır. Beyaz madde, miyelinli bağlantılardır ve bir yalıtım katmanıyla kaplanmışlardır. Bilgi merkezleri arasında uzun mesafede hızlı iletişimi sağlarlar. Bu yollar hemen ödüllendirilmenin verdiği keyfi bildiren bölgeyle plan yapmamıza yardımcı olan bölge arasındaki bağlantıyı sağlar. Böylece daha dengeli ve ileri görüşlü kararlar veririz.
Yapılan araştırmalara göre ergenlikte beyaz ve gri maddelerin seviyelerinde büyük değişiklikler meydana gelir ve bu değişiklikler yirmili yaşlara kadar devam eder. Ancak bu yine de beynin gelişimini tamamladığı anlamına gelmez çünkü hayatımız boyunca yaşadığımız çeşitli deneyimler beyin bağlantılarını yeniden şekillendirir. Yani beynin yapısı tek başına bize cevap vermez.
Bilim insanlarının yetişkinliği tanımlamak için kullandığı bir başka yöntem ise bilişsel gelişimi ölçmektir. Buna göre gençler zihinsel işleri yetişkinlerle aynı seviyede öğrenip uygulayabilmelidir. Gençler mantık, problem çözme ve eleştirel düşünmenin ölçüldüğü testlerde yetişkinler kadar iyi performans gösterebileceğinden yetişkinlik aslında 16 yaşında bile başlayabilir.
Ancak gençler zekice kararlar verebilseler de yetişkinlere kıyasla dış baskılara karşı daha hassas olabilirler. Yapılan çalışmalara göre risk alma ve irade gerektiren işler yaparken 18-21 yaş arasındakiler yetişkinler gibi davranır ama bu duruma duygusal bir faktör eklendiğinde (bir arkadaşının yanında karar vermek gibi) farklı davranışlar görülebilir. Bir başka deyişle gençlik yıllarınızda ve yirmilerinizin başında beyniniz sosyal ve duygusal etmenlere daha çok değer yükler. Bu sayede gençler kendilerini daha iyi keşfeder ve başkalarıyla bağ kurabilir. Ancak akranlarının olumsuz etkilerine karşı da daha savunmasızdırlar ve düşünmeden karar verebilirler. Bu nedenle birçok bilim insanı, mevcut sistemin gençlerin beyinlerinin hala geliştiğini hesaba katmadığından çocuk mahkemelerine gençlerin ve yirmilerin başlarındakilerin de dahil edilmesi gerektiğini savmaktadır.
Peki ne zaman gerçekten yetişkin oluruz? Gördüğünüz gibi gelişimin belli bir yaşı veya dönemi yok. Hatta nöroloji olgunluk dalgaları olduğunu öne sürer. Bu olgunluk dalgalarında beynin farklı bölge ve zihinsel becerileri farklı zamanlarda olgunlaşır aynı şey yetişkin davranışları için de geçerlidir. Bir olgunluk dalgasına herkes aynı yaşta ulaşmayabilir; genlere, çevreye ve deneyime bağlı olarak her insanın yetişkinliğe yolculuğu kendine özeldir.
