Neden ihtiyacımız olmayan şeyler istiyoruz ve bunları satın alıyoruz? Bu konuda yapabileceğimiz bir şeyler olmalı!
Hayatın birçok alanında ihtiyacımız olmayan ürünler satın alırız. Hatta yeni aldığımız bir eşyamıza uyum sağlaması için farklı ürünler de almaya devam ederiz. Yani satın aldığımız her yeni şey bizi başka yeni şeyler almaya teşvik eder. Hayatın doğal eğilimi her zaman biriktirmek, yükseltmek ve üzerine eklemektir. Nadiren sadeleşme ve azaltma arayışındayız.
Yeni bir elbise alırız ve hemen ardından bu elbiseye uygun bir çanta ve ayakkabı da satın alırız.
Yeni bir kanepe alırız ve bir anda tüm oturma odamızın düzenini sorgulamaya başlarız. Sandalye ve masalar, sehpa, halı? Hepsi gitmeli.
Aydınlanmacı Fransız düşünür Diderot’nun deneyimi, bu tüketim çıkmazının “Diderot Etkisi” olarak anılmasına sebep olur.
Diderot etkisi nedir?
Denis Diderot’a arkadaşı kaliteli bir robdöşambr hediye eder. Kırmızı ve kadife kumaştan olan yeni robdöşambrı o kadar güzeldir ki, Diderot’a etrafındaki eşyalar bir anda yersiz görünmeye başlar. Çalışma masası, kitaplık, halı… Eskimiş olan bütün eşyalarını değiştirmesi gerektiğine karar verir. Reflektif bir şekilde bütün eşyalarını değiştiren Diderot, işi bittiğinde derin bir pişmanlık ve mutsuzluk duygusu yaşar.
Diderot yaşamış olduğu bu durumu ‘Eski Sabahlığım İçin Pişmanlıklar’ adlı makalesinde şöyle anlatır:
“Neden saklamadım onu sanki? O bana alışmıştı, ben de ona… Vücudumun bütün kıvrımlarını sarıyordu. Diğeri kaskatı ve kolalı, beni hantal gösteriyor. Oysa eskisi tüm ihtiyaçlarımı karşılıyordu. Tozlanan kitapları eteği ile silebiliyordum. Üzerindeki çizgiler edebiyatı, yazarı, çalışan adamı anlatırdı. Oysa şimdi işe yaramaz bir zengin adam havası geldi üzerime. Kimse kim olduğumu bilmiyor. Onun içindeyken sakarlık etmekten korkmazdım. Eski robdöşambrımın mutlak efendisiyken yenisinin kölesi oldum… Saygı ve hayranlık duyduğum şu kıymetli giysiye lanet olsun. Nerede benim o eski, alelade kumaştan, mütevazı, rahat çaputum?”
Diderot Etkisi, yeni bir eşya edinmenin genellikle daha fazla yeni şey edinmemize yol açan bir tüketim sarmalı yarattığını belirtir.
Bu konuda neler yapabiliriz?
1. Tetikleyicileri azaltın.
Neredeyse her alışkanlık bir tetikleyici veya işaret tarafından başlatılır. Diderot Etkisinin gücünü azaltmanın en hızlı yollarından biri, ilk etapta ona neden olan alışkanlık tetikleyicilerinden kaçınmaktır. Ticari e-postalara olan aboneliğinizi iptal edin. Alışveriş için en çok kullandığınız web siteleri engelleyin. Arkadaşlarınızla alışveriş merkezinde değil, parkta buluşun.
2. Mevcut düzeninize uygun eşyalar satın alın.
Her yeni bir şey satın aldığınızda sıfırdan başlamanız gerekmez. Yeni kıyafetler satın aldığınızda, mevcut gardırobunuzla uyumlu olan ögeleri arayın.
3. Sınırlar belirleyin.
Hayatınız için bir takım sınırlar belirleyin ve bunlara uyun. Örneğin bir ayakkabıya 100 TL’den fazla para ödemeyeceğim gibi.
4. Bir şey satın aldığınızda başka bir şeyi verin.
Her yeni alışveriş yaptığınızda, bir şeyler verin. Yeni bir TV mi aldın? Eskisini başka bir odaya taşımak yerine başkasına verin. Buradaki fikir, ürün sayınızın artmasını önlemektir. Her zaman, sadece size neşe ve mutluluk veren şeyleri içerecek şekilde arşivinizi oluşturun.
5. Yeni bir şey satın almadan önce belirli bir süre bekleyin.
Birkaç sefer kullandıktan sonra işinize yaramayacak eşyalar satın almamak için, belirli bir süre bekleyin. O anlık ihtiyacınız olan bir eşyayı komşularınızdan ödünç isteyebilirsiniz. Bazı eşyaları kiralayabilir veya ikinci el mağazalardan satın alabilirsiniz.
6. Bir şeyler istemekten vazgeçin.
Bir şeyleri istemenin biteceği bir seviye asla olmayacak. Telefonunuzun modelini ne kadar yükseltirseniz yükseltin, daha fazla yükseltebilmek için her zaman bir seçeneğiniz olacaktır.
Hazırlayan: Tuğçe Reyhan Yılmaz
