Bilmediğiniz bir ortamda uyuduğunuzda, beyninizin sadece yarısı iyi bir gece uykusu çekiyor. Brown Üniversitesinden Dr. Yuka Sasaki, bu durum için “Beynin sol tarafı sağ tarafından daha uyanık görünüyor” diyor. Current Biology Dergisi’nde yayımlanan araştırma, insanların yeni bir yerde uyuduktan sonra neden yorgun hissettiklerini açıklamaya yardımcı oluyor. İnsanların, beyinlerinin yarısını uyutup diğer yarısını tetikte tutan kuşlar ve deniz memelileri ile ortak bir yanı olduğunu öne sürüyor.
Uyku araştırmacıları, onlarca yıl önce, uyku laboratuvarlarında insanları incelemeye başladıklarında “ilk gece etkisini” keşfettiler. İnsanların laboratuvardaki ilk geceleri o kadar kötüydü ki araştırmacılar topladıkları verileri çöpe attılar. Fakat Sasaki, o ilk gece beyinde neler olup bittiğini bilmek istedi. O ve bir araştırma ekibi, 35 Brown Üniversitesi öğrencisinin beyin dalgası modellerini inceledi. Ekip, derin uyku sırasında ortaya çıkan yavaş dalga aktivitesi denen bir şeyi ölçtü. Ve bir öğrencinin laboratuvardaki ilk gecesinde, yavaş dalga aktivitesinin sağ yarımkürenin belirli bölgelerinde sol yarımkürenin karşılık gelen alanlarından daha fazla olduğunu buldu. Ancak ilk geceden sonra fark ortadan kalktı. Ekip, beynin sol tarafının gerçekten daha uyanık olduğunu doğrulamak için iki deney daha yaptı. İlk olarak, uyuyan öğrencilere tekrarlanan standart bir ton ve ardından farklı bir perdeden tek bir ton dinlettiler -birisi uyanıkken veya hafif uykudayken, beyin normal olmayan ses tonlarına tepki verir- ve öğrencilerin beyinlerinin yalnızca sol tarafı yanıt verdi. Ardından araştırmacılar, hafifçe uyuyan birini uyandırmak için yeterince yüksek bir ses çıkardılar. Ve ses, beynin sol tarafına bağlı olan sağ kulağa çalındığında öğrencilerin daha hızlı uyandığını buldular.
Almanya, Seewiesen’deki Max Planck Ornitoloji Enstitüsündeki kuş uyku grubunun lideri Niels Rattenborg, beynin sadece bir tarafını dinlendirme yeteneğinin daha önce insanlarda gösterilmediğini söylüyor. Ama bunun birçok hayvanın yapabileceği bir numara olduğunu da şu şekilde belirtiyor. “Yunuslar ve bazı foklar gibi birtakım deniz memelilerinin ve birçok kuşun aynı anda beynin yarısıyla uyuyabildiğini bir süredir biliyorduk” Birkaç yıl önce Rattenborg, yarı beyin uykusunun evrimsel bir avantaj sağladığının bir örneği olan ördeklerle bir deney yaptı. Deney, ördekleri kelimenin tam anlamıyla üst üste koymayı ve onları uyurken izlemeyi içeriyordu. Rattenborg, iki yanında kuş olan ördeklerin tüm beyinlerini uyuttuklarını ve iki gözünü de kapalı tuttuklarını gördü. “Ancak, sıranın sonundaki ördekler bir seferde beynin yarısıyla daha fazla uyudu” diyor. “Ve bunu yaptıklarında, sanki yaklaşan yırtıcıları arıyorlarmış gibi açık gözleriyle diğer kuşları uzaklaştırdılar.”
Yırtıcı hayvanlar bugünlerde insanlar için büyük bir sorun değil. Ancak insan beyni, gecelerin karanlık ve dehşet dolu olduğu bir dönemde şekillendi, diyor Rattenborg. “Yeni bir ortamda uyuduğumuzda ve etrafta kaç yırtıcı hayvan olduğunu bilmediğimizde, beynin yarısını gece darbelere karşı daha tetikte ve daha duyarlı tutmak mantıklı olacaktır.” diyor. Sasaki, beyin tepkisinin istem dışı olduğunu ve ertesi sabah büyük bir sunum için uçakla gelmiş olsalar bile insanların bunu önlemek için yapabilecekleri hiçbir şey olmadığını söylüyor. Bu yüzden ertesi sabah gerekli olan şey çokça kahve.
Hazırlayan: Büşra Kandemir
