Üzüntü genellikle olumsuz bir duygu olarak görünmesine rağmen hüzünlü müzikleri estetik anlamda keyifli bulma eğilimindeyiz. Peki, bu durumun sebebi ne olabilir?
Üzüntü de diğer temel duygular gibi kültürler arasında aynı şekilde ifade edilir ve evrenseldir. Müziğin de evrensel bir dili vardır ve bir müziği duyduğumuz anda temel duyguları hızlı bir şekilde anlayabiliriz. Örneğin, hüzünlü bir çello performansı dinleyen bir dinleyici gerçek bir üzüntü durumu yaşayabilir.
Peki, üzüntü olumsuz bir duygu olmasına rağmen neden hüzünlü müzikleri dinlemekten zevk alırız? Bu durum, hüzünlü müziğin keyfini çıkarma paradoksu olarak da bilinir.
Araştırmalar, hüzünlü müzik dinlerken yaşanılan hazzın, aşağıdaki faktörlerle ilgili olduğunu göstermektedir. (Eerola ve diğerleri, 2018; Sachs diğerleri 2015)
1. Nostalji
Hüzünlü müzik, geçmişteki nostaljik anılar için güçlü bir tetikleyicidir. Nostaljik anıların yansıtıcı şekilde yeniden hatırlanması, özellikle anılar hayatımızdaki önemli ve anlamlı anlarla ilişkiliyse, ruh halini iyileştirebilir. Bu anıları hayallerimizle canlandırarak tadını çıkarıyoruz.
2. Dolaylı duygu
Müzik, dinleyicilerde gerçek hayatın etkilerinden uzaklaştırıp, dolaylı duygular üretir. Müzik, kişinin öfkesini düzenlemeye veya öfke ve üzüntü gibi olumsuz duyguları temizlemeye yardımcı olur. Hüzünlü bir müzik dinlediğimizde (veya hüzünlü bir film izlediğimizde), müziğin (veya filmin) temsil ettiği herhangi bir gerçek tehdit veya tehlikeden koparız. Hüzünlü müziğin güzelliğine ağladığımızda, duygusal benliğimizin derin bir yönünü deneyimleriz. (Kawakami ve diğerleri, 2013)
3. Prolaktin
Hüzünlü müzik, biyolojik düzeyde ağlamakla ilişkilendirilen ve kederi azaltmaya yardımcı olan prolaktin hormonu ile bağlantılıdır (Huron, 2011). Hüzünlü müzik, prolaktin salgılayarak beyni normal, telafi edici bir tepki vermeye ikna eder. Travmatik bir olayın yokluğunda, beden gidecek başka hiçbir yeri olmayan, uyuşturulmuş bir duruma maruz kalır. Prolaktin, zihinsel acıya karşı koymak için sakinlik duyguları üretir.
4. Empati
Empati, hüzünlü müzikten zevk alınmasında önemli bir rol oynar. Empati, genel olarak başka bir kişinin yaşadıklarını anlamaya ve hissetmeye başladığımız bir süreç olarak tanımlanabilir. Ancak, hüzünlü müzik dinlemek, güçlü bir empati eğilimi olan kişilerde empatik bir endişe uyandırabilir.
5. Ruh hali düzenlemesi
Hüzünlü müzik, ruh hali düzenlemesi yoluyla psikolojik faydalar sağlar. Dineyicinin rahatsız edici durumlardan (ayrılık, ölüm vb.) kurtulmasını ve bunun yerine müziğin güzelliğine odaklanmasını sağlar. Dahası, dinleyicinin kişisel deneyimiyle aynı frekansı yakalayan şarkı sözleri, kişinin kendini ifade edemeyeceği duyguları veya deneyimleri dile getirebilir.
6. Hayali bir arkadaş
Müzik arkadaşlık ve rahatlık sağlama yeteneğine sahiptir. İnsanlar duygusal sıkıntı içinde olduklarında veya yalnız hissettiklerinde ya da içe dönük ruh halindeyken hüzünlü müziği daha sık dinleme eğilimindedir. Hüzünlü müzik, sosyal bir kayıp yaşandıktan sonra destek ve empati sağlayan hayali bir arkadaş olarak düşünülebilir. Dinleyici, müzikle temsil edilen, aynı ruh halindeki sanal bir kişinin varlığından hoşlanır.
Kısacası, müzik; duyguları, ruh halini, hafızayı ve dikkati etkileme konusunda kanıtlanmış bir yeteneğe sahiptir. Müziğin duygusal gücü, ona bu kadar çok zaman, enerji ve para ayıran insanların temel motivasyonlarından biridir (Juslin, 2013).
Hazırlayan: Tuğçe Reyhan Yılmaz
