Araştırmalar, nöroçeşitli beyinlere sahip çocuklar için en etkili tedavinin, ne olursa olsun, kim olduklarını onaylamak, desteklemek ve sevmek olduğunu gösteriyor.
Benlik duygumuzu çoğunlukla başkalarının davranışları ile şekillendirmemiz hayatın en büyük ironilerinden biridir. Çocuklar olarak, kim olduğumuzu ve nasıl değer verdiğimizi diğer insanlardan aldığımız geri bildirimlerle öğreniriz. Bir şey yaparsak ve diğerleri sıcaklık, hayranlık ve zevkle karşılık verirse, bu eylemin kendimizin iyi yanını yansıttığını düşünürüz. Öte yandan, bir şey yaptığımızda onaylanmama veya sevginin kabul edilmemesi ile karşılaşırsak, kötü hissederiz ve bir daha yapmayız.
Nöroçeşitli Beyinlere Sahip Çocuklar Nasıl Algılanır ve Yargılanır?
Nörotipik olmayan çocuklar için bu geri bildirim döngüsünün yanlış gitmesinin üç temel yolu vardır. Birincisi, çocukların, tutarlı bir geri bildirim akışı elde etmek için nadiren aynı şekilde davranmalarıdır. Bazen empatiktirler, bazen de bencildirler. İlginç bir şey bulurlarsa her şeyi başarabilirler ama 20 dakikalık ev ödevlerini sinirlenmeden yapamazlar. Çelişkili geri bildirimler almak, benlik duygusunun gelişimini olumsuz etkiler.
İşlerin ters gitmesinin ikinci yolu, çocukların nörotipik beklentilere dayalı geri bildirim almalarıdır. Nöroçeşitliliğe sahip çocuklar kendilerini ve dünyayı keşfetmeye çalışırken, bir yığın geri bildirim, onlara, diğer çocuklar gibi olmaları gerektiğini söyler. Dünya onlara DEHB’ye ya da diğer nöroçeşitli beyinlere sahip olmanın “kötü beyinleri” olduğu anlamına geldiğini söyler.
Bu beklentiler genellikle “Neden” ile başlayan sorularla ifade edilir. “Neden” soruları, başarısızlık veya yetersiz kalma için bir gerekçe içerir: “A alacak kadar akıllıyken neden D aldın?” veya “Aynı hatayı daha önce yapmışken neden bu kadar dürtüsel davrandın?” Ebeveynler ve diğerleri bunu çok fazla ifade etmeyebilir, ancak “Neden” soruları “Sen benim istediğim veya beklediğim çocuk değilsin” diyen bir açıklama yapar. Nörotipik beklentilere uyma baskısı utanmaya yol açar. Suçluluk, yaptığımız şeyle ilgili acı verici bir hisken, utanç kim olduğumuzla ilgili bir duygudur. Utanç saklı kalmak isteyen tek duygudur.
Geri bildirimin ters gitmesinin üçüncü yolu, DEHB ve diğer çeşitli sinir sistemlerinin kablolama farklılığına dayanır. Böyle bir çocuk ilgi duyduğunda her şeyi yapabilir, ancak nörotipik sinir sisteminin anahtarı olan değerlere göre görevlerle meşgul olamaz. Örneğin, durumun gerektirdiğini yapamamak, DEHB sinir sistemine sahip olmanın en büyük sorunudur. DEHB’li kişiler, bir teslim tarihine yetişmek için son ana kadar bekleyerek, önem yerine aciliyeti koyabileceklerini keşfederler.
Mutlu ve Kendinden Emin Büyümek için Temel Reçete
Peki tüm bunlar göz önüne alındığında çocuklarımız için ne yapmalıyız? Ebeveynler, öğretmenler, danışmanlar, arkadaşlar ve aileler olarak, çeşitliliğe sahip çocuklarımıza yardımcı olabileceğimiz paha biçilmez bazı yollar burada.
• Onlara sevgi dolu, tutarlı ve doğru geri bildirim vermeliyiz.
• Sözlerimizin çocuklarımızı iyileştirme veya yaralama gücünün farkında olmalıyız.
• Sevdiklerimize karşı sabırlı olmalıyız. Bir benlik duygusu oluşturmak, genellikle başarılması on yıllar alan bir süreçtir.
• Çok sayıda finansal ve duygusal kaynağa sahip olmak bazı ailelerin işini kolaylaştırabilir. Öğretmenler, terapi ve özel okullar için ödeme yapabilirler. Ancak kaynaklar göründükleri kadar önemli değildir. Nöroçeşitliliği olan çocuk veya yetişkin için bir savunucuya sahip olmak daha önemlidir. Savunucuların iki ebeveyn olması harika olurdu, ancak birisi de yeter. Bir öğretmen, bir büyükanne veya bir koç da olabilir. Savunucu, çocuğun çok çabalayan iyi bir insan olduğunu her zaman hatırlar. Çocuğun doğuştan gelen iyiliğine ve değerliliğine inanır. Savunucu, çocuğun savaşta tek başına savaşmasına izin vermez.
• Nörotipik olmayan çocuklar, eksikliklerini belirtmek için kimseye ihtiyaç duymazlar. Çünkü onlarda çok eksik vardır. Asıl ihtiyaçları olan, onları doğru bir şey yaparken yakalayacak birisidir. Kendileri bu vizyonu kaybetmiş olsalar bile, iyi, çalışkan, sevecen bir insan olarak anılarını tutan bir damar olacak savunucuya ihtiyaçları vardır, “Senin iyi ve yetenekli bir insan olduğunu biliyorum. Başarmak istediğin şeyi başarmanı engelleyen bir şey yolunda duruyor. Bunu çözmek ve üstesinden gelmek için birlikte çalışacağız” diyen birine.
• Çocuklarımıza tüm ihtişamlı farklılıklarıyla onları seveceğimizi ve oldukları gibi saygı duyacağımızı hissettirmeliyiz. Çocukların kim olduklarına dair hissettikleri utançla savaşmak için elimizdeki tek silah bu. Bunu yaparken, yalnız olmadığımızı göreceğiz. Mücadelelerimizden geçen birçok insan var ve onlardan destek alabiliriz. Kendi hikâyelerimizi güvenle anlatabileceğimiz ve başkalarının hikâyelerini duyabileceğimiz topluluklar inşa etmeliyiz. Gurur buradan gelir ve gurur utancın tek panzehridir.
Hazırlayan: Kübra Bektaş
