Neredeyse insanlık kadar eski olan tiyatro sanatı nasıl ortaya çıktı hiç merak ettiniz mi? Bu serimizde tiyatronun ortaya çıkışını ve geçmişten günümüze nasıl değiştiğini sizler için ele alacağız.
İçinde bulunduğu bölgeye bağlı olarak değişkenlik gösteren tiyatro bu değişikliklerden etkilenmiş ve farklı dönemlerde farklı yorumlarla icra edilmiştir. İlk olarak Antik Yunan ve Roma dönemi tiyatrolardan bahsedeceğimiz bu içerikte, tiyatronun asıl amacı öğretici hikayeler anlatmak ve topluma bu şekilde katkıda bulunmaktır. Daha sonra insanları eğlendirmek için bu özellikleri değişen tiyatro, ilk olarak Antik Yunan zamanlarında ortaya çıkmıştır.
1) Antik Yunan Tiyatrosu
Türkiye Kültür Portalı’nın açıklamasına göre, tiyatro konusunda ilk kuramsal görüşler bu zamanda başlamış ve “tragedya(trajedi)” ve “komedya(komedi)” türünde eserlerin altın çağı yine antik Yunan tiyatrosunda gerçekleşmiştir. İki tür de dini ritüellerden türemiş ve zamanla belli ayrıştırıcı özellikler kazanmışlardır. Ancak trajedi bu dönemde daha önemli ve sanatsal görülmüş ve komediye faza önem verilmemiştir. Trajedinin amacı izleyicide acıma ve korku duyguları uyandırmak, tiyatro sonunda karakter ve izleyici arasında bir nevi empati oluşturmaktır.
Komedyanın amacı ise insanları eğlendirmektir ve bunu çoğunlukla aşırı içerikli taklitlerle sağlamaktır.
Bu dönemde aynı zamanda tiyatroda bazı ilkler de gerçekleşmiştir: yapılan tiyatro yarışmalarında korodan ayrı olarak oyuna bir de solist eklenmesi bunlardan biridir. Böylelikle solistin korodan ayrı kendi ezgisini söylemesiyle tiyatroda ilk oyuncu da eklenmiş olmuştur.
Antik Yunan tiyatrosunda mimari de önemlidir. Yapılar genellikle dağ yamacına yapılır ve güzel bir manzaraya bakardı. Estetik kaygı ile birlikte tiyatro sahne binası alçak ve basıktır. Özellikle tiyatronun eğiticiliği aşılandığından, toplumsal statü tiyatroya yansımamıştır.
2) Roma Tiyatrosu
Roma tiyatrosu Antik Yunan tiyatrosunun bir devamı niteliğinde olmuş ve Romalılar genel olarak Yunan eserlerini kendi toplumlarına uyarlamışlardır. Roma halkı savaşçı bir toplum olduğundan tiyatro bu toplumda genel olarak bir vakit geçirme aracı olmuştur. Antik Yunan tiyatrosundan farklı olarak, Romalılar bu dönemde savaşçı özellikleri gereği sahnede kanlı oyunlara yer vermişlerdir.
Etkilendiği tiyatro geleneğine katkıda bulunmayan Roma tiyatrosu Antik Yunan tiyatrosunda görülen eğitirken estetiğe önem vermeyi de pratik anlayışla değiştirmiştir. Zamanla, tiyatro siyaset aracı olarak da kullanılmış ve topluma ders veren niteliğini Roma dönemlerinde yitirmiştir.
Mimari yönden bakıldığında, Roma tiyatroları Antik Yunan tiyatrolarının aksine gösterişli şekilde inşa edilmişlerdir. Heykeller, sütunlar, girinti ve çıkıntılar öne çıkar. Tiyatrolar Yunan tiyatroları gibi dağ yamacına inşa edilmemiştir. Antik Yunan tiyatrosundan farklı olarak manzara yerine işlevsellik öne çıkmıştır. Gösterişli yapının yanı sıra, Roma tiyatroları eğlenceye önem verdiğinden, sosyal statüye göre katı oturma sıralarına da sahiptiler.
Hazırlayan: Senanur Başaran
