Büyük Okyanus’un ortasında bulunan ve genellikle “çöp kıtası” olarak adlandırılan alan, dünya üzerindeki denizlerin ve okyanusların birleşim noktasında yer alır. Deniz akıntıları ve rüzgarların etkisiyle oluşan bu bölge, birçok insan tarafından yeni bir kıta olarak nitelendirilmektedir. Ancak, aslında bu bölge fiziksel bir kıta değil; daha çok deniz yüzeyinde yoğun şekilde biriken plastik atıkların oluşturduğu bir çöp alanıdır.
Çöp kıtası fenomeni, plastik kirliliğinin vahim bir sonucudur. Plastik atıkların büyük bir kısmı denizlere atıldığında, deniz akıntıları ve rüzgarlar tarafından bu atıklar bir araya getirilir. Büyük Okyanus’ta yer alan çöp kıtası, özellikle Pasifik Okyanusu’nda bulunan beş büyük döngüsel akıntıdan biri olan Kuzey Pasifik Akıntısı’nın etkisi altında oluşmuştur. Bu akıntı, atıkları bir araya getirerek devasa bir çöp adası oluşturur.
Çöp kıtasının büyüklüğü konusunda net bir bilgi olmamakla birlikte, tahminlere göre Büyük Okyanus’taki yüzey alanının büyük bir kısmını kaplamaktadır. Bazı kaynaklar 1.6 milyon kilometrekare büyüklükte olduğunu söylüyor. Bu, tüm Fransa’nın üç katı, Türkiye’nin ise iki katı bir alan demek. Yeni kıtanın bir diğer özelliği ise, uzaydan bakıldığında görülememesi. Bir tür hayalet gibi sanki! Plastik atıkların bir araya gelerek oluşturduğu bu alan, deniz canlıları için büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Atıkların parçalanmasıyla ortaya çıkan mikroplastikler, deniz ekosistemine ve dolayısıyla insan sağlığına zarar verebilecek potansiyel tehlikeler içermektedir.
Rakımı bir metreyi bulmuyor. Ancak derinliği okyanus tabanına kadar iniyor. Yüzey örtüsünü, 1.1 ile 3.6 trilyon arasında olduğu tahmin edilen plastik ve mikroplastikler oluşturuyor. Büyüklüğü 5 mm’nin altındaki plastiklere mikroplastik deniyor. Kıtada sık sık balıkçı ağlarından oluşan tepeliklere rastlanıyor. Okyanusun derinlerine uzanan bu yapılar yüzeyin yüzde 45’ini tutuyor. Bir kez girdaba kapılıp kıtaya sürüklenen bir plastik parçasının buradan ayrılması neredeyse imkânsız. Pet şişe kapakları ile poşetler kıtanın en üst katmanını oluşturuyor. Onların altında balıkçı ağı katmanı ve bidonlar yer alıyor. Üçüncü katman sigara izmaritleri, dördüncü ise polyester tekstil ürünlerinden oluşuyor. En alt katman pet şişeler.
Büyük Pasifik Çöp Alanı’nı meydana getiren malzemenin yüzde 80’i Asya ve Kuzey Amerika’dan geliyor. Kuzey Amerika’dan okyanusa ulaşan bir atık altı yılda, Japonya ve diğer Asya ülkelerinden gelen atıklar bir yılda buraya ulaşıyor. Kalan yüzde 20 gemi ve petrol platformlarından atılanlar. Dünyanın geri kalanının çöplerinin toplandığı başka dört çöp adası daha var okyanuslarda.
Plastik kirliliği, çevre bilincinin arttığı bir dönemde küresel bir sorun olarak ön plana çıkmaktadır. Plastik atıkların denizlerde ve okyanuslarda birikmesi, su altı yaşamını ciddi şekilde etkilemektedir. Deniz canlıları, bu plastik atıkları yanlışlıkla besin olarak algılayabilir ve bu durum besin zincirinin her seviyesini etkileyerek ekosistem dengesini bozabilir.
Çöp kıtasının varlığı, sadece plastik kirliliği sorununu değil, aynı zamanda tüketim alışkanlıklarımızın ve atık yönetimi politikalarının gözden geçirilmesi gerekliliğini de vurgulamaktadır. Tek kullanımlık plastiklerin yaygın olarak kullanılması ve atılması, çevresel sorunları derinleştirmektedir. Bu nedenle, sürdürülebilir üretim ve tüketim alışkanlıklarına geçiş, çöp kıtasının oluşumunu önlemek için etkili bir adım olacaktır.
Sonuç olarak, çöp kıtası fenomeni, insan faaliyetlerinin doğayı nasıl etkileyebileceğinin acı bir hatırlatıcısıdır. Plastik atıkların denizlerde birikmesi, sadece deniz canlılarına değil, aynı zamanda insanlığa da zarar veren bir sorun haline gelmiştir. Bu nedenle, çöp kıtası sorununu çözmek için küresel çapta bir çaba gerekmekte ve sürdürülebilir yaşam alışkanlıkları benimsemek kaçınılmaz bir zorunluluktur.
Kaynak
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı – Sıfır Atık
Hazırlayan: Salih Eren Akcapınar
