İnsanlar birbirinden farklı tüm özelliklerine rağmen bir aradayken verilen kararlarda sıklıkla ortak paydada buluşulur. Peki bunun sebebi nedir? İnsanların karar verme süreçlerinde çevresinin etkisini gelin birlikte inceleyelim.
İnsanların sosyal yaratıklar olduğu bir sır değil. Etrafımıza idealize edilmiş bir sosyal kimlik sunmadaki güdülerimiz davranışlarımızın çoğuna rehberlik eder ve bu sosyal etkilerin bazıları bireyselliği yansıtma girişimimizle sonuçlanabilse de başımızı eğip herkesin yaptığını yaptığımız durumlar da var.
İnsan toplumlarında, sürü genellikle eylemlerin olası sonuçları hakkında bilgi aramak yerine, başkalarının eylemlerini mantıklı davranış için bir rehber olarak kullanan insanları içerir. Politikada, modada ve sosyal yaşamımızda sürü psikolojisini sıklıkla görürüz. Ayrıca, “Sürü psikolojisi” olarak da tanımlanan bu olgu, bilim insanları tarafından evrimsel süreçte insanın hayatta kalmak için geliştirdiği savunma mekanizmalarından biri olarak yorumlanır. Sürü psikolojisine yönelen kişiler düşüncelerini akıl ve mantık süzgecinden geçirmeden çoğunluğa ayak uydurma eğilimi gösterir. Yani burada doğru olanın yerini popüler ve baskın olan alır. Bu konu üzerine yazılmış çok fazla yazı ve yapılmış çok fazla araştırma var. Bunlardan biri de Asch Deneyi.
Asch Uyum Deneyi
Asch Deneyi, 1953 yılında Amerikalı sosyal psikolog Solomon Asch tarafından yönetilen ve insanların karar verme sürecinde çevrenin etkisini anlamak üzerine yapılmış bir araştırmadır. Deneyin temel amacı, toplumda ifade ettiğimiz düşüncelerimizin sosyal çevre ve etrafımızdaki insanlarla ters düşmesi durumunda kişinin yanıtlarını ve davranışlarını değiştirip değiştirmeyeceğini anlamaktır. Deneyin sonuçları o yıllarda insanları oldukça şaşırtmış ve büyük yankı uyandırmıştır.
Deneyin katılımcıları bir grup üniversite öğrencisidir ve deneyi amacına yöneltmek için katılan işbirlikçilerdir. Bu üniversite öğrencilerine birtakım kartlar gösterilip cevaplarını söylemeleri istenmektedir. Bir masa etrafında oturan katılımcılara görseldeki 1, 2 ve 3 numaralı çubuklar gösterilir. Gösterilen bu çubukların hangisinin boyunun, standart çubuğun boyuna eşit olduğu sorulur. Başlangıçta yanıtlar doğrudur; fakat işbirlikçiler yanlış yanıtlar vermeye başladıklarında katılımcıların da cevapları değişir. Başlangıçta katılımcıların yanıtlarından şüphe etmeye başlamış olsalar da doğru olduğunu düşündükleri cevapları vermişlerdir. Daha sonraki denemelerde ise işbirlikçilerin bilerek yanlış cevap vermeyi sürdürmesi üzerine, katılımcı doğru bildiği cevabı “gruba uyum sağlamak” için değiştirerek yanlış cevap vermeye devam etmiştir. Gözlerinin gördüğü doğruyu, grubun verdiği cevaplara uyum sağlamak için görmezden gelmişlerdir. Bu deney, bireylerin topluma uyum sağlama istekleri ve grupların kişinin fikir, düşünce ve kararlarını kolaylıkla değiştirebildiğini gözler önüne sermiştir.
Hazırlayan: Müge Deniz
