Ters psikoloji, gerçek niyetinizin, bir kişiden yapmasını istediğiniz şeyden farklı olduğu zamanda ortaya çıkan durumdur. Bu yöntem yararlı veya zararlı olabilir. Niyetiniz iyi olsa bile, ters psikoloji geri tepebilir. Birçok durumda faydalı olsa da bu ikna edici tekniğin ne zaman başkaları için potansiyel olarak zararlı olduğunu bilmek önemlidir.
Ters psikoloji nedir?
Ters psikoloji, birçok insanın istediği sonucu elde etmek için kullandığı bir stratejidir. Gerçek niyetiniz, bir kişiden yapmasını istediğinizden farklı olduğunda, ters psikoloji kullanıyorsunuzdur. Sonuç olarak, diğer kişi, doğrudan sormamış olsanız bile, gerçekten istediğiniz şekilde davranıyor.
Psikologlar, ters psikolojiyi tanımlamak için “stratejik öz-uyumsuzluk” terimini kullanıyor, çünkü bir kişinin karşı tarafa ilettiği talebi, gerçek isteğinden tamamen zıt oluyor.
Aslında ters psikoloji bir manipülasyon şeklidir. Bununla birlikte, birçok durumda bu teknik, özellikle uyumsuz çocuklarla veya belirli davranışları değiştirmek için yardıma ihtiyacı olan kişilerle kullanıldığında olumlu bir etki yaratabilir.
Ters psikolojinin belirtileri nelerdir?
Bir dahaki sefere kendinizi potansiyel olarak manipülatif bir durumda bulduğunuzda, olanları netleştirebilmeniz için göz önünde bulundurmanız gereken birkaç soru şunlardır:
• Kişi normalden daha rahat görünüyor mu? Bu muhtemelen ona olan güvenmenizi arttırmak için bir girişim mi?
• Sizden güçlü bir tepki almak için bir şeyler hakkında aşırı derecede olumsuz mu davranıyor?
• Normalde karşı olduğu bir şeyi yapmanız için aniden baskı mı yapıyor?
• İstekleri o kadar ısrarcı oldu ki, sizden istenenin tam tersini yapmak zorunda hissediyor musunuz?
Ters psikoloji örnekleri
Ters psikoloji, hayatın birçok alanında birçok şekilde ortaya çıkabilir. İşte bazı örnekler:
1. Pazarlama
Ters psikoloji genellikle bir pazarlama taktiği olarak kullanılır. Bir mağazaya girdiğinizde satış danışmanınız, muhtemelen karşılayamayacağınız çok donanımlı bir ürünün abartılı bir tanıtımını yapıp size onu satmaya çalıştığında siz muhtemelen daha uygun, daha az özellikli bir ürün istediğinizi söyleyeceksiniz. Büyük olasılıkla satış danışmanınız o anda size ters psikoloji uyguluyor. Yani tam da o talep ettiğiniz ürünü almanızı istiyor.
2. Ebeveynlik
Bir çocuk sabah okula gitmek için giyinmeyi reddederse, ona mecbur olmadığını söyleyebilirsiniz. Sınıfta pijama giyen tek çocuk olacağını da rahatlıkla belirtebilirsiniz. Bu yaklaşım sayesinde, çocuk dışlanmak istemediği için normal kıyafetler giymeye kolaylıkla ikna olabilir.
3. İlişkiler
Bir ilişkide ters psikoloji kullanmak o ilişkiyi çok kaygan bir zemine taşır. Örneğin, eşiniz doğum günü hediyesi istemediği konusunda oldukça ısrarcı ama gerçekte istiyor. Siz de muhtemelen partnerinizi şaşırtmak için, ona bir hediye alırsınız. Bu durumda gerçekte parterinizin isteğinin bu olması çok büyük bir ihtimaldir.
Bununla birlikte, partneriniz her doğum gününde hediye istemediğini söylemeye devam ederse, sonunda hediye almayı bırakabilirsiniz, bu da partnerinizi hayal kırıklığına uğratır çünkü aslında ona bir şey almanızı istiyordur. Ortaya çıkabilecek bu yanlış anlama, öfke ve küskünlüğe yol açarak doğum günlerini bir kutlama nedeni olmaktan çok bir çekişme noktası haline getirebilir.
Başka bir örnek: Diyelim ki eşiniz market alışverişine gideceğini söylüyor ama bunu söylerken aslında hiç zamanı olmadığını da ekliyor, hikâyenin sonunda market raflarında dolaşan siz oluyorsunuz. Elbette partneriniz doğruyu söylüyor olabilir ve söylemiyorsa bile bu çok kafaya takılacak bir şey de değildir, ancak her zaman markete giden sizseniz, özellikle bu ev sorumluluklarının dağılımında bir dengesizliğe yol açıyorsa, kullanılıyormuş gibi hissetmeye başlayabilirsiniz.
Ters psikoloji nasıl kullanılır?
Bir kişi ister küçük bir çocuk ister bir yetişkin olsun, doğası gereği ters psikolojiye karşı bir eğilimi vardır. Peki bu eğiliminizi daha da geliştirmek için neler yapabilirsiniz? Özellikle dirençli bir kişi üzerinde ters psikoloji kullanmak için “özerkliği güçlendirmek” olarak bilinen bir stratejiyi deneyebilirsiniz. Özerkliği güçlendirmek, genellikle bağımlılığı tedavi etmeye yardımcı olmak için kullanılan motivasyonel görüşme (MI) adı verilen bir danışmanlık tekniğinin önemli bir yönüdür.
Motivasyonel görüşme, ikna etmeye yönelik bir konuşma yaklaşımıdır. Görüşmeci, kişiyi olumlu çözümlere yönlendirmek için stratejik sorular sorar. Bu teknik, görüşülen kişi kendi yanıtları üzerinde kişisel yetkileri olduğunu hissettiğinden özerkliği pekiştirir.
Ters psikoloji bağlamında motivasyonel görüşmeyi denemek için, kişinin nasıl cevap vermesini veya ne yapmasını istediğinize aykırı bir öneride bulunur veya bir soru sorarsınız. Örneğin, yeme düzeninde değişiklik yapmaya ve düzenli egzersiz yapmaya direnen sevdiğiniz birinin sağlığı konusunda endişeleniyorsunuz. “Bence gerçekten kendine bakmaya başlamalısın” demek yerine, “Senin için en iyisini yalnızca sen biliyorsun. Günlük hayatında daha iyi hissetmene ve daha fazla enerjiye sahip olmana yardımcı olacak değişiklikler yapabilseydin, bunlar neler olurdu?” demek çok daha faydalı olur. Sonuç olarak, sevdiğiniz kişiye kendi seçimlerini yapması için yetki vermiş olursunuz.
Ters psikoloji ne zaman zararlıdır?
Ters psikoloji çok etkili olsa da özellikle benlik saygısı düşük olan insanlar ve bu teknikten çok daha fazla etkilenebilecek küçük çocuklar için zararlı olabilir. Bazı çocuklar, yetişkinler tarafından kullanılan ters psikolojinin aslında bir manipülasyon tekniği olduğunu almaya başlayabilir ve bunu diğer çocukları sömürmek veya onlardan yararlanmak için kullanabilir. Ayrıca, birçok insan pasif agresif davranışlara ve dolaylı iletişime karşı hassastır, bu da kendilerini kontrol ediliyormuş gibi hissetmelerine yol açabilir. Üstelik etkileyen kişinin yalnızca kendi çıkarları için çalıştığı düşünülürse güven problemiyle birlikle ilişkiler zarar görebilir.
Bununla birlikte ters psikolojinin her durum için en iyi yöntem olduğunu düşünmemeliyiz. Örneğin, okulu bırakmayı düşünen bir üniversite öğrencisinin ebeveynisiniz. Ona okulu bırakması gerektiğini ve muhtemelen asgari ücretle bir iş bulabileceğini, eve geri dönebileceğini söyleyebilirsiniz. Çocuğunuz eve geri dönmek istemediği için okulda kalmaya karar verebilir. Bu, bazı gençler için uygun bir senaryo olsa da her zaman işler bu kadar yolunda gitmez. Alternatif bir yaklaşım olarak, bu durumda motivasyonel görüşme daha etkili olabilir. Gerçekten meraklı ama alaycı olmayan bir tavırla çocuğunuza okula gitmek yerine ne yapmak istediğini sorun. Muhtemel bu iletişim şekli hem çocuğunuz hem de ilişkiniz için çok daha iyi olacaktır.
Hazırlayan: Cemre Canımoğlu
