Toronto Üniversitesi Profesörü Marcel Danesi’nin hazırlamış olduğu bu 7 puzzle eleştirel düşünme yeteneğinizi sınıyor!
Profesör Marcel Danesi’nin hazırlamış olduğu bu yazının teması eleştirel düşünmeyi ve onun etrafında kurulabilecek bulmacaları kapsıyor. Peki nedir bu eleştirel düşünme?
Birçok tanımı olmakla birlikte, amacımıza en çok uyan ve belki de içlerinden en iyi olanı diyebileceğimiz şu tanımı kullanabiliriz: “Fikirler, kelimeler, ifadeler ve kavramlar arasındaki mantıksal ilişkiyi kavrayabilme yeteneğidir.” İlgili bilimsel kaynaklarda bu terim daha çok insan davranışlarını anlamlandırabilmek ve bir çerçeveye oturtabilmek amacıyla kullanılıyor olsa da; Profösör Marcel’a göre bir şeyleri anlamanın en iyi yolu onların özlerini gösterecek bulmacalar oluşturmaktan geçiyor.
Eleştirel düşünme yeteneği; kişiye verilen bilgideki tekrarlanan modeli bulabilmeyi ve özellikle verilen bilginin gerçek dünya ile nasıl bir bağlantıya sahip olduğunu ortaya çıkarmayı kapsıyor diyebiliriz. Aşağıda bu türe ait, oldukça kolay bir bilmece örneğini bulabilirsiniz.
Öncelikle bu beş kelimeyi göz atmanızı istiyoruz:
1) Yolcu gemisi
2) Bisiklet
3) Uçak
4) Yayan yürümek
5) Otomobil (yarış otomobili değil)
Şimdi ise yapmanız gereken bunları olabilecekleri en yüksek hızda olduklarını düşünerek en yavaş olanından en hızlı olanına doğru sıralamak. Cevap tabii ki 4-2-5-1-3. Bu tarz bilmecelerde bazen verilen cevaplarda ufak farklılıklar olabiliyor. Örneğin, otomobilin yolcu gemisinden daha hızlı yol aldığını söyleyenler olabilir. Bu “belirsizlik” aslında eleştirel düşünmenin karakteristik özelliklerinden birisidir. Tabii bütün bilmeceler böyle değil; bazıları oldukça açık ve basit bir cevaba sahip olabiliyor. Örneğin, aşağıda verilen beş kelimeyi inceleyin ve ortak olarak sahip olduğu özelliği bulmaya çalışın:
1) Kahve
2) Ağaç kabuğu
3) Toprak
4) Palamut
5) Geyik
Tahmin edebileceğiniz üzere bu beş kelimede ortak olan özellik hepsinin “kahverenginin” tonlarına sahip olması. Eğer bu bilmecelerin mantığına biraz olsun alıştıysak aşağıda örneklerinden daha zorlayıcı olduğu düşünülen 7 bilmeceyi çözmeye hazırsınız. Cevapları yazının en alt kısmında vereceğiz.
1. Bilmece
Aşağıda verilen 5 kelimede ortak olan nedir?
1) Süt
2) Portakal suyu
3) Maden suyu
4) Kahve
5) Ayran
2. Bilmece
Aşağıda verilen 5 binayı ya da yapıyı yüksekliklerine göre en uzunundan en kısasına doğru sıralayınız.
1) Kulübe
2) Gökdelen
3) Dubleks
4) Bungalov (tek katlı tahta ev)
5) Klasik bir kamp çadırı
3. Bilmece
Aşağıda verilen 5 hayvanın sahip olduğu ortak şey nedir?
1) Kedi
2) Tilki
3) Rakun
4) Sincap
5) Fare
4. Bilmece
Aşağıda verilen icatları en eskisinden yenisine doğru sıralayınız.
1) Radyo
2) Televizyon
3) Gramofon
4) Telefon
5) Telgraf
5. Bilmece
Aşağıda verilen kelimelerin sahip olduğu ortak özellik nedir?
1) Anlamak
2) Oyun
3) Eskiz
4) Uğur böceği
5) İnek
6. Bilmece
Aşağıda verilen su kütlelerini hacim olarak küçükten büyüğe doğru sıralayınız.
1) Göl
2) Gölet
3) Okyanus
4) Dere
5) Deniz
7. Bilmece
Aşağıda verilen kara kütlelerinin ortak noktası nedir?
1) İtalya
2) Gelibolu
3) Karpaz
4) İstriya
5) Sina
Cevaplar:
Evet, umarız bilmeceleri çözerken eğlenmişsinizdir. Şimdi sıra cevaplarda;
1. Bilmece/ Hepsi içilebilir sıvılardır.
2. Bilmece/ 5-1-4-3-2
3. Bilmece/ Hepsinin kuyruğu olmakla birlikte hepsi dört ayaklı.
4. Bilmece/ 5-4-3-1-2
5. Bilmece/ Hepsi sesli harfler ile başlıyorlar : a, o, e, u, i
6. Bilmece/ 4-2-1-5-3
7. Bilmece/ Hepsi yarımadadır.
Hazırlayan: Sıla Özeren
