Daha önceleri ellerinizle dokunamadığınız, en iyi bildiğiniz şarkılara, notalara uyduramadığınız bir enstrüman hayal ettiniz mi? Birileri bundan tam yüz yıl önce bu enstrümanı yarattı!
Dünyamızın en sıra dışı müzik aletlerinden biri olan Theremin, 1920’li senelerde Rus fizikçi Lev Sergeyevich Termen -gelecekte de bilinen adıyla Léon Theremin- tarafından icat edildi. Termen, 1920’de gazın bazı özelliklerini ölçmek için yeni moda radyo dalgaları teknolojisini kullanmayı amaçlayan bir makine icat etti. Ancak aparatının, ellerini ekipmanın etrafında hareket ettirerek şekillendirebileceği garip bir ötüş sesi çıkardığını fark etti. Eğitimli bir çellist olan Theremin, keşfinin potansiyelini fark etti ve tamamen yeni bir enstrüman yaratmayı amaçladı. Böylece Theremin, kendi adını verdiği o benzersiz müziği ve kaynağını yarattı.
Kısa sürede büyükçe bir üne kavuşan ve günümüze dek pek çok müzikseveri büyülemiş bu müzik aleti esasen titreşim dalgaları ile ses çıkarır. İnsan vücudunun kendisi de elektromanyetik bir organizmadır. Herkesin içinde dolaşan ölçülebilir bir elektromanyetik alanı vardır. Böylece vücudumuz elektriği iletebilir ve elektrik yüklerini depolayabilir. Theremin’in iki anteni, radyo frekansında salınan devrelere bağlanır. Bir osilatör sabit bir frekansa sahipken diğeri değişken bir frekansa sahiptir. Theremini çalan kişi, kendi elektromanyetik alanını araya sokarak, thereminin salınımlarını bozar. Theremin, sabit ve değişken frekanslı osilatörler arasındaki farkı ölçer ve bunu bir ses sinyaline çevirir. Yaratılan bu sesler ise insan kulağına bir ahenk bırakarak etkileyici, ritmik bir müziği meydana çıkarır. Böyle bir düzeneğe ait ve bilimin ham haliyle çalışan bir enstrümanı başarıyla çalmak elbette ki çok zordur. Yakınlık sensörleri, adım devresi ve ses devresi çok hassastır. Perde, ton ve hacimde ustalaşmak için ince kas koordinasyonunda ustalaşmanız ve güçlü bir kulağa sahip olmanız gerekir.
Tümüyle zihinsel odaklanmanın, parlak bir mekan algısının ve işitsel becerinin gerektiği Theremin, yıllar boyu pek çok tartışmaya yol açtı. Çeşitli inanışlar, bir tür psikolojik etkiyle meydana geldiği düşünülen hastalıklar ve böylece sonuçlanan ölümler konuşuldu. Theremin üzerine yığınla toplumsal bir şüphe birikti. Oysa tüm bu iddialar asılsız kaldı. Theremin, dokunuş gerektirmeyen bir müzik aleti olmasına karşın insanların duygularına ve ruhuna ustaca dokunabilen çok güçlü bir enstrüman olarak görülmektedir.
Hazırlayan: Gizem Arı
