Alzheimer’s 60 yaşın üstündeki her 14 kişiden birinde görünüyor. Bu kadar yaygın yaygın olmasına rağmen nedeni ve tedavisi bilim insanları için bir gizem. Bir tür demans olan bu hastalık, nöronların zaman içinde işlevini yitirmesiyle oluşmakta.
Alzheimer’s en fazla bilinen demans türlerinden bir tanesi. Zaman içinde hafızayı, düşünme becerilerini ve hareket etme kabiliyetini olumsuz etkileyebiliyor. Peki bildiğimiz kadarıyla bu hastalığa ne neden oluyor ve yaşlandığımızda Alzheimer’s olmamamız için nasıl önlemler alabiliriz.?
Kimyasal Bir Bakış, Neden Alzheimer’s oluruz?
Alzheimer’s hastalığının asıl nedeni hala tam bilinmiyor. Fakat, bilim insanlarının bulduğu birkaç ipucu var. Tedaviler ise genellikle bu ipuçlarını sayesinde işe yarıyorlar. Bunlardan biri beyinde azalan Asetilkolin seviyesi. Asetilkolin, beyinde öğrenme ve hafıza becerilerinin sağlanabilmesi için oldukça önemli bir kimyasal. Alzheimer’s hastalarında ise bu molekülün beyindeki miktarının ciddi şekilde azaldığı görülmüş. Bu nedenle birçok tedavi, Asetilkolin seviyelerini yükselterek hafıza ve öğrenme becerilerini geliştirmeyi umuyor. Her ne kadar çoğunlukla etkili bir tedavi olsa da bazı hastalarda işe yaramıyor oluşu bize asetilkolinin bu hastalığın tek nedeni olmadığını göstermekte.
Bilim insanlarının Alzheimer’s hastalarının beyninde bulduğu başka bir anormallik ise, nöronlar arasında yerleşmiş küçük protein parçaları. Araştırmalara göre, kişinin hastalığının derecesi arttıkça bu protein parçalarının sayısı da artmakta. Nöronların beyinde iletişim için önemli yapılar olması bu proteinleri beyin için tehlikeli kılıyor çünkü bu iletişimin kesilmesi halinde beyin günlük işlevlerini yerine getiremez duruma geliyor. Bilim insanlarının şüphelendiği şey de bu: bu nöronlar arasına giren protein parçacıklarının beyindeki düzeni bozmaları.
Alzehmier’s ile bağlantısı olan üçüncü bir anormallik ise nöron hücrelerinin içindeki bir değişiklik. Normalde, nöron hücrelerinin içinde küçük moleküllerin bir uçtan diğer uca gidebilmesi için kullanılan bazı “organel” dediğimiz yapılar. Organel kavramı size liseden veya ortaokuldan tanıdık geliyor olabilir. Aşina olabileceğiniz mitokondri veya endoplazmik retikulum da bir organel. Nöronlarda ise, hücre içindeki düzeni ve moleküllerin ulaşımını sağlayan mikrotübül dediğimiz yapılar var. Adı üstünde “minik tüplere” benzeyen bu organel nöronların işlevini yerine getirebilmesi için oldukça önemli. Araştırmalara göre, Alzheimer’s hastalarında bu mikrotübüller yapılarını kaybederek birbirlerine dolaşıyorlar ve dolayısıyla işlevlerini kaybediyorlar. Bilim insanları bunun beyindeki nöronların iletişimlerini kısıtladığını ve günlük fonksiyonları engellediğini düşünüyor.
Nasıl Önleyebiliriz?
Her ne kadar bu hastalığın nedeni kesin olmasa da genetik veya yaşla ilgili olduğu bilinen gerçeklerden. Uzmanlara göre ise bunu önlemek hayatınızda yapabileceğiniz birçok değişiklik var. Bunlardan ilki yeterli uyku almak. Uyku, beyinin günlük olayları hazmetmesi ve kısa zamanlı anıları uzun zamanlı hafızaya kaydetmesi için önemli bir zaman. Az uyku bu dönüşümü ve beynin kimyasını olumsuz şekilde etikleyebiliyor.
Bunun yanında entelektüel aktiviteler ve sosyalleşme de Alzheimer’sı önlemede önemli bir rol oynuyor. Arkadaşlarla sohbetler, sudoku, yapbozlar, akıl oyunları gibi aktiviteler beyindeki nöronların bağlarını güçlendirerek, olası bir hasarın etkisini azaltıyor. Bundan yola çıkarak, hayatınızda bu tür etkinlikleri arttırmak, boş zamanınızda yakın bir kafeye gidip insanlarla konuşmak, yeni bir dil öğrenmek geleceğiniz de çok fazla şeyi etkileyebilir.
Sonuç olarak, en yaygın nörolojik hastalıklardan biri olan Alzheimer’s hastalığına neyin neden olduğu bilinmese de bilim insanlarının bulduğu beyindeki değişiklikler bu hastalığı anlamamız için bir ipucu. Her ne kadar ailenin genetik mirası ve yaş büyük rol oynasa da çeşitli hayat stili değişiklikleriyle bu hastalık önlenebilir.
Alzheimer’s Association. “Prevention.” Alzheimer’s Disease and Dementia, 2015.
