Yalan söylemeyi ne kadar erken öğreniriz? Peki hangi amaca hizmet ederek başlarız?
Gelişimsel bir yalan modeline göre, 2 ila 3 yaşları arasındaki çocuklar, suçları gizlemek için tasarlanmış, ancak dinleyicinin zihinsel durumunu dikkate almayan birincil yalanlar söyleyerek başlarlar. Çocuklar, 4 yaş civarında, daha makul olan ve dinleyicinin zihinsel gelişimine yönelik ikincil yalanlar söylemeyi öğrenirler. Çocuklar 7 veya 8 yaşlarında, bilinen gerçekler ve takip ifadeleri ile daha tutarlı olan üçüncül yalanlar söylemeyi öğrenirler.
Yalan söylemek için gerekli olan yürütme işlevi becerileri 2 yaşından küçük çocuklar için zaten yerinde olduğundan, ebeveynlerin kendi çocuklarının o yaşta yalan söylemeye çalıştıklarını gördüklerini bildirmeleri muhtemelen şaşırtıcı değildir. 1877’de Charles Darwin, 30 aylık çocukların, oğlunun onu aldatmaya çalıştığını gördükten sonra, yalan söyleyebileceklerini öne sürdü. Daha yakın zamanlarda, İngiliz psikologlardan oluşan bir ekip, 30 aylık bir çocukta 37 yalan söyleme davranışı örneğini tespit etmek için doğal bir gözlem yöntemi kullandı. Waterloo Üniversitesindeki araştırmacılar, 2 yaşındaki çocukların yüzde 65’inin ve 4 yaşındaki çocukların yüzde 94’ünün en az bir kez yalan söylediğini bildirdi.
Daha iyi bilişsel yeteneklere sahip çocuklar, daha iyi yalanlar söyleyebilirler. Tüm bunlar, yalan söylemenin, diğer bilişsel görevler kadar gelişimsel bir kilometre taşı olduğunu ima eder (ebeveynlerin muhtemelen övünecekleri türden değilse de).
Ama yalan söylemek her zaman olumsuz mu? Yalan söylemenin yaratıcılıkla da bağlantılı olduğunu iddia etmek cazip geliyor çünkü kurgu yaratma yeteneği çoğu zaman başarılı bir yalanı anlatmaya giden aynı bilişsel becerilere dayanıyor. Çocuklar bilişsel kapasiteleri geliştikçe, kafalarında birden fazla gerçekliği dengeleme yeteneği (ki yalancıların gerçekle eşleşecek olayların kurgusal bir versiyonunu yarattıklarında yaptıkları şeydir) daha kolay hale gelir. Bu aynı zamanda, televizyonda izledikleri gibi kurgu ile gerçeklik arasındaki farkı fark edebilmek ve yeni hikayeler yaratabilmek anlamına da geliyor.
Psychology Today – When Does Lying Begin?
Hazırlayan: Nil Aydın
