“Zeytin dalı uzatmak” deyimini duymuşsunuzdur. İngilizcede karşımıza “Extend an olive branch” olarak geçer. “Barış dalı uzatmak, ortayolu bulmak, barış, huzur sağlamak, savaşı, çatışmayı, zıtlıkları geride bırakarak ortayolu bulmak” anlamına gelen bu deyimde neden “zeytin” kullanılmaktadır? Zeytin ağacı neden “barış, huzur, bereket, kutsallık, bilgi ve saflığı” sembolize etmektedir? Bu sorunun cevabını bize dilbilimin “etimoloji” (kökenbilim) vermektedir. Etimoloji, dilbilimin sözcüklerin kökenini, ne zaman ve nasıl ortaya çıktıklarını, hangi dile ait olduklarını, ilk olarak hangi kaynakta kayıt altına alındıklarını, ses ve anlam bakımından geçirdikleri dönüşümleri inceleyen bilim dalıdır.
Aynı zamanda “sonsuzluk ağacı” olarak da bilinen zeytin ağacının hikayesi çok eski zamanlara dayanmaktadır. Günümüzde birçok alanda kullanılan zeytin ağacının hikayesi 6000 yıl öncesine gitmektedir. Zeytin ağaçları, insanlığın var oluşundan beri insanlığın birçok alanda bir parçası olmuştur ve olmaya devam etmektedir. Zeytin ağacının Yunan ve Roman İmparatorluklarının yükselişi ve güce ulaşmasında da önemli role sahip olduğuna inanılmaktadır. Zeytin ağaçları, yüzyıllık tarihi boyunca aşırı ve zorlu şartlara; kuraklık, sel, yangın gibi olaylara karşı dayanıklılık gösterebilmiş ve düşük hava sıcaklıklarına karşı hayatta kalabilmiştir. Dünyadaki en eski zeytin ağaçlarından birisi Girit’te bulunmaktadır ve 3000 yıldan daha yaşlı olduğu varsayılmaktadır ve doğal miras olarak görülmektedir. 2004 yılında Yunanistan’ın Atina şehrinde gerçekleşen Olimpiyat oyunlarında kazanan sporculara ödül olarak zeytin ağacı çiçeklerinden oluşan bir taç verilmektedir. Bunun hikayesi bizi yüzyıllar öncesine Yunan Mitolojisine götürmektedir.
Yunan mitolojisine göre, zeytin ağacı bilgelik tanrıçası Athena ile deniz tanrısı Poseidon’un arasındaki bir rekabet sonucu oluşmuştur. Hikayeye göre, Poseidon ve Athena, yeni kurulan kente kendi adlarının verilmesini ister. Zeus ise hangi tanrı yada tanrıça insanlığa daha elverişli ve daha faydalı bir iş çıkarırsa kurulan şehre onun adını vereceğini söyler. Poseidon üç dişli yabasıyla bir kayaya vurur vurmaz su fışkırır ve heybetli bir at çıkar. Athena ise mızrağıyla kayaya vurur ve dalları meyvelerle dolu bir zeytin ağacı oluşur. İnsanlara göre “barış”, “savaştan” daha hayırlı olduğu için yarışmayı Athena kazanır ve böylece bugün Yunanistan’ın başkenti olan Atina kendine tanrıça Athena’nın ismi verilir. Anlatılana göre, bilgelik tanrıçası Athena, zeytin ağacını barışı ve medeniyeti temsil ettiği için insanlara armağan eder. Antik Yunan’da Athena aynı zamanda zeytin ağacının koruyucu tanrıçasıdır.
Mitolojiden daha fazla bilgi verecek olursak, Eski Yunanlılar ve Romalıların ölülerin anısına zeytin ağacı yetiştirdiği söylenir ve ayrıca Romalılarda zeytinyağı ölüm ve dini törenlerde kullanılır, ölen kişinin yüzüne zeytinyağı sürülerek kutsanırdı. Tapınak bahçelerine zeytin ağacı dikilir ve bu bahçeler kutsal kabul edilirdi. Antik Yunanda Yedi Bilge’den biri kabul edilen Solon’un koyduğu kanunlar arasında zeytin ağacı kesenlere ağır cezalar uygulandığı yer almaktadır. “Devlet malı veya özel mülkiyet farkı olmaksızın, zeytin ağacını kesen veya deviren herkes mahkemede yargılanacaktır. Eğer suçlu bulunurlarsa idam edilmek suretiyle yargılanacaklardır.” (Aristotales Atina Anayasası) Bu yasa dünyada ilk zeytin ağacı koruma yasası olarak geçmektedir. Yunan ve Roma mitolojisine göre Tanrılar ve Yarı-Tanrılar zeytin ağaçlarının dalları arasında doğarlar. Zeus’un ikiz çocukları Apollon ve Artemis’in zeytinlikte doğduğu söylenir. Yunancada alfabenin son harfi olan Z-Zeta’nın, ölümsüzlüğü simgelemesi ve zeytin anlamına gelmesi de dikkate değer bir bilgi olarak ele alınmaktadır.
KAYNAKLAR
Athena’nın Yarattığı & Homeros’un Kulaklarına Fısıldayan Ölmez Ağaç:Zeytin Ağacı. wannart. https://wannart.com/icerik/34526-athenanin-yarattigi-homerosun-kulaklarina-fisildayan-olmez-agaczeytin-agaci#google_vignette
History of the olive tree | Olive tree origin. (2019, May 20). Olive Grove Oundle. https://www.olivegroveoundle.co.uk/history-olive-tree/
Kavrak, E. (2016, June 29). Mucizevi zeytinin mitolojik hikâyesi ve tarihi. Gaia Dergi. https://gaiadergi.com/mucizevi-zeytinin-mitolojik-hikayesi-ve-tarihi/
Mitolojide Zeytin Ağacının Hikayesi. . Ayvada Ayvalık Zeytin ve Zeytinyağı. https://www.ayvada.com.tr/blog/icerik/zeytin-agacinin-yaratilisi
Olive tree meaning | Tree symbolism | The present tree. (n.d.). The Present Tree. https://thepresenttree.com/blogs/tree-meanings/olive-tree-meaning
Zeytin Ağacı-ve-Önemi. https://mericulukus.tv/zeytin-agaci-ve-onemi-2/
Zeytin hakkında 12 sey. (2017, June 6). Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/molatik/galeri/zeytin-hakkinda-12-sey-71977
