Stres ile mücade eden tek canlı biz değiliz. Dahası, bazı vahşi hayvanlar tam olarak bizim gibi tepkiler verebiliyor! Peki vahşi bir hayvan neden stres olur ki?
Bazı insanlar stresli durumlara çok fazla kahve içmek, az veya fazla uyumak veya aşırı yemek yemek gibi sağlıksız tepkiler gösterebilir. Araştırmalara göre, vahşi hayvanlar da strese fiziksel tepkiler verebiliyor. Vahşi hayvanların başlıca stres sebebi yemek bulmak ve yem olmamak olsa da bazen bu travma insanlar yüzünden de olabilir. Örneğin yeni bir çalışma, nadir görülen Colorado damalı kamçı kuyruk kertenkelesinin gürültüye tepki olarak stres olup aşırı yediğini gösteriyor. Maalesef bu kertenkelelerin yaşam alanlarının bir kısmı, alçaktan uçan uçakların düzenli olarak yüksek sesler ürettiği Fort Carson Ordu Üssü ile çakışıyor. Yani Colorado damalı kamçı kuyruk kertenkeleleri strese insanlar gibi tepki veriyor, peki diğer hayvanlar başka ne gibi fiziksel tepkiler veriyor olabilir?
Uyku Sorunları
Uyku memeliler için çok önemlidir, eksikliği çok ciddi sorunlara sebep olabilir. Uyku eksikliği bir tür stres göstergesi olmakla birlikte insan ve benzeri hayvanlarda aşırı yemeyle sonuçlanabilir. Deneylerde sosyal izolasyona maruz bırakılmış meyve sinekleri uyku sorunu çekmiş ve daha çok yemiştir. Uykusuz bırakılmış fareler ise iyileşme dönemlerinde daha çok yemek yemiştir. Yeterince uyumamış bazı kelebekler kötü beslenir ve yumurtalarını yanlış tür bitkilere bırakırlar.
Bazı arı türleri yeterince uyku alamadıklarında arı dansı denilen ve diğer arılara yiyecek konumuyla ilgili bilgi aktaran bu danslarını yön bilgisi zayıf bir şekilde yaparlar.
Travma Aktarımı
Ebeveynlerin yaşadığı stresli olaylar yavrularının yaşantısını etkileyebilir. İnsanlarda bu kavrama kuşak travması deniyor. Sticklebacks adı verilen küçük tatlı su balıkları, travmayı yavrularına aktarıyor gibi görünüyor, ancak etkiler erkekler ve dişiler arasında farklılık gösteriyor.
Journal of Animal Ecology’de yayınlanan araştırmada bilim insanları, yırtıcılara maruz kalan çöpçatan babaların oğullarının daha çok risk aldıklarını, ancak travmanın kızları üzerinde bir etkisi olmadığını gösterdi. Yırtıcılara maruz kalan annelerin her iki cinsiyetten de endişeli yavruları vardı, ancak bunun nedeni bilinmiyor.
Yırtıcı Tehlikesi
Yırtıcıların varlığı bile hayvanları tedirgin etmeye yeterlidir. 2022 yılında yapılan bir çalışmada araştırmacılar, British Columbia’nın birkaç yırtıcı olan Gulf Islands Ulusal Park Rezervi’nde yabani ötücü serçeler üzerinde bir çalışma yürüttü. Çalışma sırasında kuşların başına bir şey gelmemesini sağlamak için bariyerler kurdu.
Araştırmacılar 18 hafta boyunca aralıklı olarak kuşların yarısına Kanada kazları gibi dost hayvanların kayıtlarını dinletti. Kuşların diğer yarısına ise serçe yumurtalarını ve yavrularını yiyen karga ve kuzgunların ses kayıtları dinletildi. Sonuçlar, hayali avcı korkusunun, bu kuşların korkutucu sesleri duymayan kuşlara göre yüzde 53 daha az yavru üretmesine neden olduğunu gösterdi.
Uzmanlar, “Ebeveynler etrafta yırtıcılar olduğunu düşündüklerinde oldukça ürkek oluyorlar,” diyorlar, bu nedenle zamanlarını yumurtalarını kuluçkaya yatırmak ya da yavruları beslemekle geçirmek yerine yuvadan kaçıyorlar.
Antik Bir Döngü
Ötücü serçelerin aksine, Kanada’nın Yukon Bölgesi’ndeki kar ayakkabılı tavşanların simülasyona ihtiyacı yok; onların endişelenmeleri gereken son derece gerçek avcıları var: Kanada vaşakları. Kırk yıldır her iki türü de inceleyen Toronto Üniversitesi araştırmacıları bu iki türün aralarında bir döngü olduğunu ve bu döngünün milyonlarca yıldır süregeldiğini söylüyor.
Bu iki tür, her birinin nüfusunun dalgalandığı 10 yıllık bir döngüden geçer. Yabani tavşan nüfusu yüksek olduğunda, vaşakların yiyecek çok şeyi olur ve nüfusları da artar. Tavşanlar azaldıkça, vaşakların yiyecek yemeği de azalır ve buna bağlı olarak nüfusları da azalır. Dahası, av olmaktan kaçan tavşanlar bunun stresini üzerinden atamaz ve daha az yavru doğururlar. Bu döngü ikisinin de nüfusu dibe vurana kadar devam eder.
Kaynak: National Geographic – How wild animals cope with stress—from overeating to sleepless nights
